Ορόσημα και Ικανότητες των παιδιών 3-4 ετών

Αρχικά θα πρέπει να ορίσουμε τις έννοιες του οροσήμου και της ικανότητας έτσι ώστε στη συνέχεια να δούμε ποιά ακριβώς ορόσημα θα πρέπει να έχουν κατακτήσει τα παιδιά και ποιές ικανότητες να έχουν αναπύξει μεταξύ των 36 και 48 πρώτων μηνών της ζωής τους.

Τι είναι τα ορόσημα λοιπόν; 

Τα ορόσημα είναι επιστημονικά υποστηριζόμενα σημεία συμπεριφοράς ή φυσικού ελέγχου που παρατηρούνται σε βρέφη και παιδιά καθώς μεγαλώνουν και αναπτύσσονται. Όλα τα αναπτυξιακά μας ορόσημα τα οποία θα αναφέρουμε παρακάτω είναι επικυρωμένα από έρευνες που έχει διεξάγει η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής κι έχουν προκύψει από ένα σημαντικό αριθμό ευρημάτων ως αποτέλεσμα των ερευνών αυτών.

Για να δούμε στη συνέχεια πως ορίσουμε τις ικανότητες. Οι ικανότητες είναι οι πρόσθετες δεξιότητες που πρέπει να αναπτύξει το παιδί όσο μεγαλώνει και κατανοεί το περιβάλλον και τον εαυτό του. Για να μετρήσουμε την πρόοδο του παιδιού αναφορικά με τις ικανότητες οφείλουμε να τηρούμε μια διαρκή αναθεωρητική στάση και να παρατηρούμε τη συνολική συμπεριφορά του παιδιού έτσι ώστε να κατανοούμε πιο άμεσα και πιο συστηματικά τις ικανότητες του. 

Τα βασικά ορόσημα και ικανότητες τα οποία αναζητούμε στην ηλικία των 3-4 ετών αναφέρονται στους εξής βασικούς παράγοντες:

• Επικοινωνία
• Παιχνίδι και Κοινωνικότητα
• Συντονισμός - Κατανόηση
• Καθημερινές Δραστηριότητες

Αυτοέκφραση

Σε κάθε ένα από αυτούς τους παράγοντες υπάρχουν κάποια βασικά στοιχεία τα οποία δημιουργούν το πλαίσιο που καθορίζει την αναπτυξιακή πορεία των παιδιών και εξασφαλίζουν τα μετρήσιμα μεγέθη που απαιτούνται για την παρακολούθηση της πορείας τους. 

Αναφορικά με την επικοινωνία τα βασικά ορόσημα είναι τα παρακάτω:

Χρησιμοποιεί με συνέπεια φράσεις 2-3 λέξεων τις έννοιες "μέσα" και "πάνω"  και τουλάχιστον το 50% του λόγου του γίνεται κατανοητό από το περιβάλλον.

Ακολουθεί οδηγίες που σχετίζονται με 2 τουλάχιστον βήματα, όπως π.χ. "Δώσε μου τη μπάλα και πήγαινε να πάρεις το αυτοκινητάκι σου", ενώ κατανοεί βασικά ουσιαστικά και αντωνυμίες όπως επίσης και το «δικό μου» και το «δικό σου».

Θέτει ερωτήσεις σχετικές με «τι» και «πού», χρησιμοποιεί πληθυντικούς, όπως π.χ. "σκύλοι", "άνθρωποι, "παιχνίδια".

Ο λόγος του γίνεται κατανοητός από το περιβάλλον κατά μεγάλο βαθμό,  ενώ κατανοεί τις έννοιες, συμπεριλαμβανομένου του χρώματος, του χώρου και του χρόνου όπως επίσης και τις ερωτήσεις του "γιατί" και τις περισσότερες απλές προτάσεις.

Σχετικά τώρα με το παιχνίδι και την κοινωνικότητα οι ικάνοτητες που έχει αναπτύξει το παιδί στην ηλικία αυτή είναι πάνω - κάτω οι εξής:

• Είναι σε θέση να συμμετέχει σε μικρές ομάδες με άλλα παιδιά, ενδιαφέρεται, έχει επίγνωση και είναι σε θέση να διατηρήσει οπτική επαφή με άλλους ενώ γυρίζει το κεφάλι ως απάντηση όταν κληθεί με τ' όνομά του.
• Εξερευνά ποικίλα περιβάλλοντα, όπως μια νέα παιδική χαρά κι απολαμβάνει να κουνιέται στις κούνιες της παιδικής χαράς.
• Είναι σε θέση να παίξει σε κοινωνικές καταστάσεις μετά από έναν μεταβατικό χρόνο, απολαμβάνει να ταλαντεύεται, να πετιέται στον αέρα και να τραβάει όπως επίσης και να παίζει με μια ποικιλία παιχνιδιών και υφών.
• Είναι σε θέση να εντοπίσει αντικείμενα ενδιαφέροντος και αντικείμενα στα οποία του υποδεικνύουν οι άλλοι.
• Απολαμβάνει να παίζει με μουσικά παιχνίδια, με νέα παιχνίδια με ποικίλους τρόπου.
• Συνήθως παίζει με παιχνίδια χωρίς να τους βάζει το στόμα ενώ απολαμβάνει να κάθεται να ακούει ή να κοιτάζει το βιβλίο και είναι σε θέση να συμμετέχει σε ακατάστατες δραστηριότητες που έχουν ως αποτέλεσμα βρώμικα χέρια.

Οι ικανότητες που έχουν σχέση με το συντονισμό και την κατανόηση είναι περίπου οι ακόλουθες:

• Απολαμβάνει και αναζητά διάφορους τρόπους κίνησης και παιχνιδιού ενώ έχει επαρκή αντοχή και δύναμη για να παίξει με συνομήλικους του.

• Χρησιμοποιεί τα χέρια για να βοηθήθει να μετακινηθεί από τη μία θέση στην άλλη και συντονίζει τις κινήσεις που απαιτούνται για παιχνίδι και εξερεύνηση.

• Συνήθως περπατά με ολόκληρο το πέλμα (κίνηση τακουνιών) και όχι κυρίως στα δάχτυλα ενώ μπορεί να διατηρήσει την ισορροπία για να πιάσει την μπάλα ή όταν χτυπήσει απαλά από συνομήλικους του.

• Είναι σε θέση να περπατά και να διατηρεί την ισορροπία σε ανώμαλες επιφάνειες, να περπατά σε ένα νέο δωμάτιο χωρίς να συναντά αντικείμενα και ανθρώπους.

• Στηρίζεται μόνο σε έπιπλα, τοίχους ή άτομα και κάθεται όταν πέσει κουρασμένο ενώ παράλληλα  είναι σε θέση να ρίξει και να προσπαθήσει να πιάσει μπάλα χωρίς να χάσει την ισορροπία του.
• Συντονίζει και τα δύο χέρια για να παίξει, όπως να κουνάει μια νυχτερίδα ή να ανοίγει ένα δοχείο και χρησιμοποιεί εξίσου και τα δύο χέρια για να παίζει και να εξερευνά παιχνίδια συντονίζοντας το χέρι και τα δάχτυλα.

Στο φλέγον θέμα των καθημερινών δραστηριότητων το παιδί έχει κατορθώσει (ικανότητες) περίπου να:

• Απολαμβάνει το μπάνιο και να είναι σε θέση να ηρεμήσει στις βόλτες με το αυτοκίνητο όταν δεν είναι κουρασμένο ή πεινασμένο.

• Αντέχει τις αλλαγές της πάνας χωρίς κλάμα και να μη φοβάται να ανατρέψει το κεφάλι πίσω. 

• Μπορεί να χρησιμοποιήσει τα δάχτυλά του για να πάρει μικρά αντικείμενα, όπως μικρά κομμάτια φαγητού και να τρώει μια αυξανόμενη ποικιλία φαγητού.

• Έχει καθιερωμένο πρόγραμμα ύπνου και να είναι συνήθως σε θέση να ηρεμήσει για να κοιμηθεί όπως επίσης και να ανεχθεί να φορέσει νέες και ποικίλες υφές ρούχων, να πάρει τις κατάλληλες μπουκιές φαγητού, να μη γεμίζει πάντα το στόμα του.

• Αναγνωρίζει αισθήσεις όπως η υγρή πάνα ή εσώρουχο και είναι σε θέση να ανέχεται και να παραμένει ήρεμος κατά τη διάρκεια του κουρέματος ενώ προσαρμόζεται εύκολα στις  όποιες αλλαγές της ρουτίνας.

Για να δούμε τώρα τι συμβαίνει με την αυτοέκφραση:

• Είναι γενικά ευτυχισμένο όταν δεν πεινάει ή δεν κουράζεται και είναι σε θέση να ηρεμήσει με μερικές δράσεις, όπως με το κούνημα στην αγκαλιά, το άγγιγμα και το χάδι αλλά και με ήρεμους ήχους

• Έχει συνηθίσει τους καθημερινούς ήχους και συνήθως δεν τρομάζει από αυτούς ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις έχει καθιερώσει ένα αξιόπιστο και συγκεκριμένο πρόγραμμα ύπνου

• Δεν απαιτεί υπερβολική προσπάθεια για να ηρεμήσει ενώ απολαμβάνει μια μεγάλη ποικιλία αφής, ήχων και μυρωδιών

• Όταν στεναχωριέται ή ζορίζεται κλαίει αλλά  ηρεμεί εύκολα ακόμα κι όταν είναι αρκετά αναστατωμένο με την κατάλληλη προσπάθεια από κάποιον ενήλικα ή και παιδί ο οποίος θα βρεθεί κοντά του.

• Απολαμβάνει διάφορες υφές, όπως γρασίδι ή άμμο, μετά από πολλαπλές εκθέσεις και μπορεί να μεταβεί εύκολα σε ένα νέο περιβάλλον ή μια δραστηριότητα.

• Είναι σε θέση να είναι μακριά από τους γονείς όταν βρίσκεται κοντά σε υποστηρικτικούς και οικείους ανθρώπους κι απολαμβάνει να παίζει με συνομήλικους του ακόμα κι αν τους έχει γνωρίσει πρόσφατα, όπως για παράδειγμα στην παιδική χαρά.

Η όλη προσπάθεια τόσο γα την κατάκτηση των αναπτυξιακών οροσήμων όσο και για την απόκτηση ικανοτήτων είναι συνδυαστική. Οι γονείς στο σπίτι σε συνδυασμό με δραστηριότητες που να στοχεύουν στη συγκεκριμένη ηλικία, όπως μουσικοκινητικό παιχνίδι, messy play και STEAM δίνουν στο παιδί τόσο τα ερεθίσματα όσο και τις ανανγκαίες εμπειρίες για να επιτευχθεί ο στόχος.

Στα Active Babies & Kids έχουμε υιοθετήσει μια σειρά δράσεων σε όλες μας τις δραστηριότητες έτσι ώστε να μπορούμε να δούμε τα μετρήσιμα αποτελέσματα στη φάση αυτή της ανάπτυξης των παιδιών. Ειδικά στο Ρυθμό και Δράση υπάρχουν έντονα τα στοιχεία εκείνα που θα δώσουν την ώθηση που απαιτείται στα παιδιά για να ξεχωρίσουν και να διαμορφώσουν τις συνθήκες για την κατάκτηση των αναπτυξιακών οροσήμων και των ικανοτήτων που είναι αναγκαίες στην ηλικία αυτή. 

Τόσο τα στοιχεία της μεθόδου ORF όσο και η μεθοδολογική προσέγγιση της δραστηριότητας είναι δομημένα για να μετρούν την αναπτυξιακή πορεία των παιδιών σε συνδυασμό με το χρόνο αλλά και την ένταση της δραστηριότητας. Είναι δε γεγονός πως είμαστε περήφανοι για τα παιδιά μας αναφορικά με τον τρόπο που απολαμβάνουν τη δραστηριότητα αλλά και με το πως κατακτούν τον ένα στόχο πίσω από τον άλλο.